AUTEUR:
Dennis Hoftijzer | Brand & Creation
Brand building | Door Dennis Hoftijzer | Leestijd 4 minuten | 11-08-2015
You’re just my type – Classificatie van lettertypes
Tegenwoordig heb je als vormgever de keuze uit zo’n veelheid aan lettertypes dat het onmogelijk is ze allemaal door te spitten om het beste lettertype voor jouw ontwerp te vinden. Een handig hulpmiddel in de zoektocht naar hét lettertype voor je ontwerp is de classificatie van Vox. Er zijn in het verleden verschillende pogingen gedaan om lettertypes in categorieën onder te brengen, maar de classificatie van Vox is een algemeen geaccepteerde classificatie.
Classificatie van Vox
De classificatie van Vox werd in 1954 geïntroduceerd door de Fransman Maximilien Vox. Aan de hand van de vorm van de letters (lijnvoering, contrast en soorten schreven) en de tijd waarin het ontstaan is, worden de lettertypes geclassificeerd. De classificatie van Vox bestaat uit 13 groepen die hieronder één voor één worden beschreven. De verschillende groepen zijn: Humanen, Garalden, Realen, Didonen, Mechanen, Humanistische Linearen, Classisistische Linearen, Benton Linearen, Geometrische Linearen, Incisen, Scripten, Manuaren en Frakturen.
Ik laat je graag zien hoe deze verschillende groepen eruit zien en je kunnen helpen bij de totstandkoming van een ontwerp.
Humanen
Humanen zijn ontstaan aan het einde van de vijftiende eeuw en zijn daarmee de oudste Latijnse drukletters. De lettertypes die tot deze groep behoren zijn gebaseerd op het handschrift van de humanisten.
Kenmerken van de Humanen zijn: De schreven zijn rond, fors, dik en hoekig. Schuine dwarsbalk in de e. De as van de letter staat schuin.
Garalden
Garalden zijn ontstaan in de tijd van de Franse renaissance. De naam Garalden is een samentrekking van Claude Garamond en Aldus Manutius. De Garalden waren afgeleid van de Humanen, maar zijn iets slanker en de overgangen zijn vloeiender. Garalden zijn al meer ‘getekend’ dan Humanen.
Kenmerken van de Garalden zijn: Slanke proporties, meer contrast tussen dik en dun. Spitste hoekige schreven, rechte dwarsbalk in de e en de as van de letter helt naar links.
Realen
De Realen zijn ontstaan in het midden van de achttiende eeuw en gelden als de eerste drukletters. De Realen markeren de overgang van de renaissance naar het classicisme. Realen vallen dus precies tussen de Garalden en de Didonen. Als een lettertype kenmerken van beide heeft, is het type in te delen bij de Realen.
Kenmerken van de Realen zijn: Groot contrast tussen dik en dun. De as van de letter staat semi verticaal met schreven die geleidelijk uit de letter komen.
Didonen
Didonen zijn laat classistische schreefletters. De naam komt van een samenvoeging van de familienamen Didot en Bodoni. Het lettertype Bodoni – ontworpen door Giambattista Bodoni – wordt gezien als het hoogtepunt van de Didonen. De symmetrische opbouw en goede proporties zorgen voor een elegant lettertype.
Kenmerken van de Didonen zijn: Heel groot contrast tussen dik en dun. Hele dunne schreven.
Mechanen
Mechanen zijn geconstrueerde vette lettertypes met weinig contrast. Deze letter was tijdens de Industriële Revolutie erg populair. Het lettertype Clarendon is zo typerend voor deze groep dat (veelal in Engelse classificaties) de naam Mechanen wordt vervangen door Clarendon.
Kenmerken van de Mechanen zijn: De lijnen zijn grotendeels even dik en dit zorgt voor weinig contrast. De letters hebben blokschreven, dit zijn dikke blokkerige schreven.
Linearen
Alle schreefloze lettertypes vallen in deze groep. Schreven zijn de dikke of dunne dwarsstreepjes aan het uiteinde van de verticale en horizontale balken. De Linearen zijn onder te verdelen in vier groepen; Humanistische, Classicistische, Benton en Geometrische linearen.Humanistische linearen
Lijken getekend te zijn met een liniaal en passer. Deze letters verschenen voor het eerst, alleen in kapitalen, aan het begin van de 19e eeuw. Later kwamen er onderkast varianten bij.
Kenmerken van de Humanistische linearen zijn: De kapitalen neigen naar de klassieke Romeinse kapitaal. De onderkastletters neigen naar de humanistische schrijfletter. Schuin ‘afgesneden’ lettereindes.
Classicistische linearen
Onstonden na de Tweede Wereldoorlog in Zwitserland. In het begin werd deze letter vooral gebruikt voor koppen en beperkt als leestekst. Pas na de komst van Helvetica in 1957 werd deze letter pas echt veel toegepast.
Kenmerken van de Classicistische linearen zijn: Bijna geen dik-dun contrast. De lettervormen zijn uniform en uitgebalanceerd.
Benton linearen
Vertonen nauwe verwantschap met de Classicistische linearen. De grote verschillen zitten voornamelijk in de binnenruimte van de ‘B’, ‘P’ en de ‘R’, de relatief smalle letters en de vrij grote x-hoogte (lange letters).
Kenmerken van de Benton linearen: Weinig dik-dun contrast. Grote x-hoogte. Smalle letters. Horizontaal ‘afgesneden’ lettereindes.
Geometrische linearen
bestaan (zoals de naam al doet vermoeden) uit geometrische vormen. Net als bij de Humanistische linearen lijkt het alsof deze letters met liniaal en passer getekend zijn. Geometrische linearen zijn geconstrueerd en niet gebaseerd op een handschrift. Veel van deze lettertypes zijn in de jaren 20 van de 19e eeuw ontworpen, de tijd van het functionalisme en Bauhaus.
Kenmerken Geometrische linearen: Eenvoudige vorm. Opgebouwd uit cirkels en rechthoeken. De letters lijken onderling veel op elkaar. Krachtig en evenwichtig tekstbeeld.
Incisen
De Incisen lijken alsof ze uit steen gehakt zijn. Incisen zijn krachtige, stevige en eenvoudige letters zodat zem uitgesneden uit hout of uitgehakt uit steenm goed tot hun recht komen en duidelijk leesbaar zijn. De uiteinden van de letters hebben vaak een verdikking met soms scherpe driehoekige schreven.
Kenmerken Incisen: Verdikking aan de uiteinden. Driehoekige schreven. Gebaseerd op inscripties van monumenten.
Scripten
Zoals de naam al doet vermoeden lijken scripten op handschrift. Scripten zijn digitaal getekende letters met als doel een handschrift na te bootsen. Zo is het handschrift van meesterschrijver Charles Snell uit de 17e eeuw vereeuwigd in de Snell Roundhand. Deze schrijfletters zijn (meestal) niet geschikt als tekstletter, omdat het een te onrustig tekstbeeld oplevert.
Kenmerken Scripten: Deze letters bootsen een handschrift na. Meestal cursief (schuin) van constructie. De letters zijn (meestal) aan elkaar geschreven.
Manuaren
Manuaren vertonen gelijkenis met de Scripten, maar in tegenstelling tot de Scripten zijn de Manuaren ‘getekend’ en niet ‘geschreven’. Een goed voorbeeld van Manuaren zijn de geschreven geluideffecten in comics, zoals de ‘KAPOW!’ en ‘BAM!’.
Kenmerken Manuaren: Getekende letters. Niet geschikt voor tekst, wel geschikt voor grote koppen.
Frakturen
Frakturen, ook wel ‘Gotische letters’ genoemd, vinden hun oorsprong in de kunst en de architectuur van de Gotiek. Deze letters zijn gebaseerd op middeleeuwse handschriften die werden geschreven met een brede pen. De letters hebben scherpe hoekige vormen met een breking in de bogen. Frakturen zijn hierdoor ook niet makkelijk leesbaar.
Kenmerken Frakturen: Puntige, hoekige, sierlijke vormen. Smalle, hoge letters. Donkere letters, weinig open ruimte.
Welk letterype moet ik nu kiezen?
De classificatie van Vox maakt het allemaal overzichtelijker, maar binnen iedere groep zijn er nog erg veel lettertypes om uit te kiezen. Uiteindelijk moet het lettertype aansluiten bij het ontwerp. Een nét iets andere schreef of vorm kan het verschil maken.
Het juiste lettertype is essentieel voor een goed ontwerp. De classificatie van Vox helpt de ontwerper in ieder geval om de goede ‘afslag’ te kiezen, daarnaast komt het aan op kennis van lettertypes én ervaring om de goede letter te kiezen.
Bronnen: